Internationaal en Caraïbisch Nederland: de pandemische paraatheid kent geen grenzen

Marc Bonten doet na vijf minuten in zijn korte presentatie een ontboezeming: “Wij Nederlanders zijn er erg jaloers op hoe het tijdens de pandemie in Engeland ging, met Recovery. Het National Health System is een gesloten systeem met een persoon die voor 170 ziekenhuizen de beslissingen neemt en kan afkondigen welke middelen er op welke manier worden ingezet. Artsen hebben daar toegang tot alle beschikbare patiënteninformatie. Daar is ongelooflijk knap en efficiënt gewerkt.” 

Small crappy trial-problems

Minder te spreken is Bonten over de vele kleine trials en hun “small crappy trial”-problems. Tijdens de pandemie ontstond een tsunami aan deze kleine trial aanvragen. Met twee uitzonderingen: Recovery in Engeland en Remap-Cap in Utrecht. Deze onderzoeken leverden veel informatie op, bevestigden elkaars conclusies en zijn belangrijk geweest voor behandelrichtlijnen. Inmiddels is er met Ecraid een pan-Europees netwerk en platform dat snel kan reageren bij een nieuwe pandemie. Het is een zogenaamd ‘Warm-base’ netwerk: georganiseerd, voorbereid, actief, voorzien van middelen, getraind, uitgebreid en financieel duurzaam. Een netwerk dat bijdraagt aan de pandemische paraatheid. 

Geen copy & paste interventies

Lily Verhagen (Radboud UMC) werkt in Nijmegen, Stellenbosch en op Sint Maarten. De weersinvloeden en het toerisme maken de eilanden onvergelijkbaar met Nederland. Verhagen doet bij kinderen onderzoek naar de ziektelast en ‘seasonality’: wanneer komen welke luchtweginfecties het vaakst voor? Een aansprekende conclusie is dat RSV op een ander moment piekt dan in Nederland. Dat vraagt een andere, in dat geval eerdere, preventieve inzet in het jaar in plaats van een copy & paste interventie. Verhagen deelt ook nog de grote bereidheid tot samenwerking op de eilanden, wat het onderzoek snel vooruit heeft geholpen. 

Extra uitdagingen voor grensgebieden

Van Sint Maarten gaan we met Brigitte van der Zanden van euPrevent naar het grensgebied. Ze vertelt over het onderzoek GRENSimpact en grensoverschrijdende samenwerking. Want de grensdynamiek bij een pandemie geeft extra uitdagingen. De pandemische paraatheid kent geen grenzen. Denk maar eens aan de consequenties voor mantelzorgers, die de grens niet meer over kunnen om te zorgen. Van der Zanden laat een filmpje zien met tal van verplaatsingen en bewegingen in het grensgebied en deelt de belangrijkste conclusie van haar onderzoek: er is geen duidelijke transmissie van de pandemie over de grenzen vastgesteld. Het rapport pleit voor meer aandacht voor grensgebieden, coördinatie van beleid en werken vanuit eenduidige data. En voor een beperking van grenssluitingen. 

BE READY is hard nodig en bekt lekker

De verhalen laten zien hoe nodig het is om de handen ineen te slaan, voorbij grenzen. Om data uit te wisselen. Hoe doen we dat in Europa? Met alle lessen die zijn geleerd in het achterhoofd? Fábio Serafim (ZonMw) neemt ons mee naar de nabije toekomst. In het derde kwartaal van 2025 moet BE READY operationeel zijn. Nadat hij de volledige titel van het samenwerkingsverband heeft uitgesproken, lacht hij dat BE READY een stuk lekkerder bekt. Ook bij deze samenwerking is de achtergrond dat pandemische paraatheid geen grenzen kent. Kritische kennishiaten moeten samen gedicht worden.
 

Laten we vooral ook ‘doen’

Sessieleider Monique van der Hoeven heeft nog twee vragen aan de sprekers. De eerste: wat moeten we aan kennis meenemen naar de toekomst om pandemisch paraat te zijn? Voor Verhagen is dat kennis krijgen van de factoren van circulatie en transmissie op plekken waar we dat nog niet weten. Voor Bonten is het de klinische trial infrastructuur. Die moet op orde zijn: groot genoeg en bij voorkeur zo internationaal mogelijk. “Als we bij Remap-Cap twee keer zoveel patiënten hadden kunnen includeren, hadden we al tijdens de eerste golf veel meer informatie gehad. Dat had levens gescheeld.” Van der Zanden houdt een pleidooi om het leefgebied van burgers meer mee te nemen. En vooral ook om aan de slag te gaan, om te doen. Serafim sluit hierbij aan. “Focus ook op wat goed gaat en investeer in duurzame samenwerking.” Van der Zanden vult aan: “Laten we niet uit het oog verliezen dat we als Nederland ook nog veel te leren hebben.” Dat blijkt wel. Zeker de uitwisseling van patiëntgegevens blijkt in het panel én de zaal een heet hangijzer.
 

Regel onderzoekscapaciteit!

De laatste vraag: wat moeten we beter doen? Verhagen weet het wel. “Onderzoekscapaciteit regelen!” Bonten wijst op nationale subsidies die niet internationaal ingezet kunnen worden. Uit de zaal komen nog suggesties. De verschillende juridische kaders in landen bijvoorbeeld, die tot beperkingen leiden. Het bedrijfsleven wordt in deze sessie gemist. Zijn die geen partij? Bonten schetst dat farmaceuten tijdens de pandemie de boot hebben afgehouden. Ze wilden het proces in eigen hand houden, hebben zelf geïnvesteerd, en konden zo vaart maken. Nu hebben ze er tientallen miljarden mee verdiend, die naar aandeelhouders zijn gevloeid. “De farmaceutische wereld is onvoorspelbaar. Voor de lange termijn is er moeilijk mee samen te werken.” Wat zouden mensen in de zaal met het bedrijfsleven willen doen dat nog niet gebeurt? Een voorbeeld is het eenduidig gebruik van software. Dat zou je van bovenaf kunnen of moeten regelen. Volgens Bonten is het in Denemarken en Noorwegen geregeld. En dan is er nog de vertaalslag van informatie naar burgers. Bonten vraagt zich af of je de socials kunt inzetten voor kennisvermeerdering. Dat vraagt specifieke kennis, maar ook snelheid. Anders loop je steeds achter de feiten aan. Sessieleider Van der Hoeven sluit af door nogmaals te wijzen op het belang van samenwerking, ook voorbij grenzen.

• De presentaties zijn beschikbaar op de website van ZonMw Congres van pandemie naar pandemisch paraat | ZonMw